ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 9، آذر 1402 ، شماره پی در پی 91

سبک‌شناسی سروده‎های سید حسن غزنوی

صفحه (291 - 318)
پیمان معمارزاده (نویسنده مسئول)، صدیقه دانشور
تاریخ دریافت مقاله : آذر 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اسفند 1401

چکیده

زمینه و هدف: یکی از مهمترین زمینه هایی که در سبک مطرح میشود، مسئلۀ ساختار و شاخصه های زبانی، ادبی و فکری یک اثر است. سید حسن غزنوی از شاعران قرن ششم هجری است. هدف اصلی نگارندگان این پژوهش، بررسی ویژگیها و شگردهای سبکی این شاعر در سه سطح زبانی، ادبی و فکری است تا مهمترین شاخصه های سبکی این شاعر مورد توجه قرار گیرد.

روش مطالعه: اطلاعات مربوط به این پژوهش با استفاده از شیوۀ کتابخانه ای و روش توصیفی-تحلیلی فراهم آمده است، ضمن اینکه به جنبۀ آماری توجه شده و جدول بسامدی ترسیم شده است.

یافته‎ها: زبان شعر سید حسن غزنوی سـاده، بدون ابهام و پیچیدگی است و اوزان و قوافی و ردیفهای خوش‌آهنگ به کار برده است. در سطح ادبی میتوان به مهارت شاعر در کاربرد انواع صور خیال بویژه تشبیه و تناسب اشاره کرد. در سطح فکری نیز میتوان گرایش شاعر به عشق، مدح، حمد خداوند و ستایش اولیای دین، اندرز، عرفان، و بازتاب مسائل اجتماعی و تاریخی را مشاهده نمود.

نتیجه گیری: نتیجۀ بررسی سبک دیوان حسن غزنوی بیانگر این است که شاعر در سطوح سه گانۀ زبانی، ادبی و فکری بسیار موفق عمل نموده است. بیش از نیمی از دیوان سید حسن غزنوی به قصیده اختصاص یافته است؛ بنابراین میتوان وی را شاعری قصیده سرا به شمار آورد.

کلمات کلیدی
سبک‎شناسی , سید حسن غزنوی , سطح زبانی , سطح ادبی , سطح فکری.

• بیهقی، ابوالحسن. (1317). تاریخ بیهق. تصحیح و تعلیقات احمد بهمنیار. ویرایش دوم. تهران: فروغی، ص232.
• تجلیل، جلیل. (1367). جناس در پهنۀ‎‎ ادب فارسی. تهران: مؤسسۀ‎ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ص2.
• حسنی، حمید. (1383). عروض و قافیۀ عربی. تهران: علمی و فرهنگی، ص20.
• حمیدی، مهدی. (1371). بهشت سخن. ویرایش دوم. تهران: گوتنبرگ، ص12.
• دهخدا، علی‎اکبر. (1335). لغتنامآ دهخدا. زیر نظر محمد معین. تهران: سیروس.
• رادفر، ابوالقاسم. (1368). فرهنگ بلاغی و ادبی. تهران: اطلاعات، ص392.
• رازی، شمس‎الدّین محمّدبن قیس. (1373). المعجم فی معاییر اشعار العجم. به‎ کوشش سیروس شمیسا. تهران: فردوس، ص47.
• ریپکا، یان. (1382). تاریخ ادبیات ایران. ترجمۀ ابوالقاسم سری. تهران: سخن، ص311.
• زرین‌کوب، عبدالحسین. (1385). از گذشتۀ ادبی ایران. تهران: سخن، ص302.
• زرین‌کوب، عبدالحسین. (1378). نقد ادبی. ویرایش ششم. تهران: امیرکبیر، ص41.
• شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1389). موسیقی شعر. ویرایش سوم. تهران: نقش جهان، ص9.
• شمیسا، سیروس. (1390). نگاهی تازه به بدیع. تهران: میترا، ص42.
• شمیسا، سیروس. (1373). کلیات سبک‌شناسی. ویرایش دوم. تهران: فردوس، ص273.
• شمیسا، سیروس. (1379). بیان و معانی، ویرایش پنجم. تهران: فردوسی، صص46 و 50.
• صادقیان، محمدعلی. (1371). طراز سخن در معانی و بیان. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، صص145و146.
• صفا، ذبیح الله. (1372). تاریخ ادبیات در ایران. جلد دوم. تهران: فردوسی، ص196.
• غزنوی، سید حسن. (1362). دیوان اشعار. ویرایش دوم. تهران: اساطیر، صص6-387.
• غلامرضایی، محمّد. (1391). سبک‎شناسی شعر از رودکی تا شاملو. تهران: جامی، صص98-99.
• فرشیدورد، خسرو. (1382). دستور مفصّل امروز. تهران: سخن، ص۵۱۷.
• کاشفی سبزواری، کمال‌الدین. (1369). بدایع‌الافکار فی صنایع‌الاشعار. تهران: نشر مرکز، صص129-130.
• محجوب، محمّدجعفر. (1345). سبک خراسانی در شعر فارسی. تهران: فردوس، ص197.
• محسنی، احمد. (1382). ردیف و موسیقی شعر. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد، ص12.
• مدرسی، حسین. (1384). فرهنگ کاربردی اوزان شعر فارسی. تهران: سمت، ص323.
• معین، محمّد. (1364). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر، ص461.
• وحیدیان کامیار، تقی. (1374). وزن و قافیۀ شعر فارسی. تهران: مرکز دانشگاهی، صص92-93.
• هدایت، رضاقلی خان. (1316). ریاض العارفین. ویرایش دوم. تهران: کتابخانۀ مهدیه، ص313.
• همایی، جلال‏الدّین. (1354). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: دانشگاه سپاهیان انقلاب ایران، ص72.